فهرست مطالب
در سال‌های اخیر، نام سلول‌های بنیادی در فضای درمانی کشور فراگیر شده؛ اما آیا همه آنچه تحت این عنوان عرضه می‌شود واقعاً «سلول‌درمانی» است؟ چه کسانی می‌توانند از آن بهره ببرند و چه کسانی باید محتاط باشند؟
آرتروز زانو؛ یک درد تدریجی با پیامدهای بزرگ
آرتروز زانو بیماری‌ای است که با تخریب تدریجی غضروف مفصل آغاز می‌شود و با درد، تورم، محدودیت حرکتی و در نهایت ناتوانی جدی پیش می‌رود. شدت آرتروز معمولاً در چهار درجه طبقه‌بندی می‌شود:
• درجه ۱ تا ۲ (خفیف تا متوسط): غضروف هنوز به‌طور کامل از بین نرفته؛ درد معمولاً با فعالیت تشدید می‌شود.
• درجه ۳ (پیشرفته): نازک شدن شدید غضروف و تماس استخوان‌ها با یکدیگر.
• درجه ۴ (شدید): تحلیل کامل غضروف، درد دائم و ناتوانی در راه‌رفتن؛ در این مرحله جراحی تعویض مفصل زانو تنها راه‌حل مؤثر است.
سلول‌های بنیادی چه هستند و چه می‌کنند؟
سلول‌های بنیادی، به‌ویژه نوع مزانشیمی، سلول‌هایی‌اند که توانایی تبدیل به انواع بافت‌ها از جمله غضروف را دارند. در روش‌های درمانی رسمی، این سلول‌ها از مغز استخوان یا بافت چربی بیمار استخراج، در شرایط آزمایشگاهی فرآوری و به مفصل تزریق می‌شوند. هدف این درمان، کاهش التهاب، تحریک بازسازی نسبی بافت غضروفی، و کاهش روند پیشرفت آرتروز است.
هزینه بالا، آزمایش‌های محدود، و سوءاستفاده‌های بازار درمانی
باید با صداقت گفت: درمان واقعی با سلول‌های بنیادی، فرآیندی بسیار تخصصی، پرهزینه و نیازمند مجوزهای دقیق علمی و اخلاقی است. اکثر بیماران از پس هزینه‌های آن برنمی‌آیند، چراکه شامل فرآوری سلول در شرایط استریل، تجهیزات پیشرفته و تیم تخصصی است.
از طرف دیگر، بسیاری از درمان‌هایی که این روزها تحت عنوان “سلول بنیادی” در مراکز غیراستاندارد تبلیغ می‌شوند، در اصل هیچ ارتباطی با سلول‌درمانی ندارند.
آنچه معمولاً به بیماران عرضه می‌شود، عبارت است از:
• PRP (پلاسمای غنی از پلاکت)
• PRF (فرم فیبرینی پلاکت)
• ژل‌های هیالورونیک اسید
• مواد موسوم به «پلاسنتال»، بند ناف یا آمینوتیک که اغلب ماهیت علمی مشخصی ندارند
هیچ‌یک از این موارد، سلول بنیادی نیستند. نباید بیماران تصور کنند با تزریق این مواد، روند تخریب مفصل متوقف می‌شود یا غضروف به‌طور کامل بازسازی خواهد شد.
چه کسانی می‌توانند بهره‌مند شوند؟
سلول‌درمانی در بیماران با آرتروز درجه ۲ یا ۳، به‌ویژه در افراد زیر ۶۰ سال که مفصل هنوز دفرمه نشده و درد آن‌ها مانع فعالیت روزمره شده، می‌تواند یک گزینه مکمل و کم‌تهاجمی‌تر باشد. این روش می‌تواند جراحی را به تعویق بیندازد، اما جایگزین قطعی آن نیست.
درمان‌های کم‌تهاجمی پیش از تعویض مفصل
پیش از رسیدن به مرحله تعویض مفصل، بیمارانی که در مراحل متوسط آرتروز قرار دارند، می‌توانند از روش‌های مختلف غیرجراحی و کم‌تهاجمی بهره‌مند شوند:
• تزریق هیالورونیک اسید استاندارد برای بهبود لغزندگی مفصل
• تزریق PRP واقعی و تأییدشده برای کاهش التهاب
• انجام فیزیوتراپی هدفمند و تقویت عضلات اطراف زانو
• اصلاح الگوی راه رفتن و استفاده از کفی‌های طبی
اما همه این روش‌ها نیازمند تشخیص دقیق توسط متخصص ارتوپدی هستند. هیچ درمانی نباید صرفاً با تکیه بر تبلیغات در فضای مجازی انتخاب شود.
جمع‌بندی: آگاهی، کلید نجات است
سلول‌درمانی در ارتوپدی، گرچه افقی نو در پزشکی بازساختی گشوده، اما هنوز راهی پرچالش و گران‌قیمت است. مردم نباید فریب واژه‌های تبلیغاتی را بخورند.
تزریقی که بدون آزمایشگاه، بدون تیم علمی، بدون فرآیند استاندارد و بدون مستندات علمی انجام شود، به هیچ عنوان سلول بنیادی نیست.
مشورت با متخصص زانو، بررسی مرحله آرتروز و انتخاب روش درمانی مناسب، همان کلید طلایی‌ای است که درد مزمن زانو را از مزمن‌تر شدن نجات می‌دهد.