یکی از بیماری‌های شایع ستون فقرات، تنگی کانال نخاعی است. برای اولین بار یک پزشک فرانسوی در سال 1803 این عارضه را تشخیص داد. شیوع این بیماری در بین زنان بیشتر از مردان است. امروزه یکی از دلایل احساس درد در کمر و پا عارضه تنگی کانال نخاعی است. به‌طوری‌که سالانه در حدود 60 هزار بیمار به این عارضه مبتلا می‌شوند. این بیماری در بسیاری از مواقع دیر تشخیص داده می‌شود. به دلیل اینکه بروز این بیماری در زندگی روزمره بیمار اختلال ایجاد می‌کند، تشخیص زودهنگام این بیماری بسیار مهم است. زیرا علائم بیماری قبل از شدت گرفتن کنترل می‌شود.
تنگی کانال نخاعی چیست
نخاع در بدن وظیفه انتقال پیام عصبی به مغز و سایر نقاط بدن را دارد. نخاع در بدن در درون یک کانال استخوانی قرار گرفته است. کانال نخاع در داخل ستون فقرات قرار دارد. وظیفه این کانال محافظت از نخاع و سیستم عصبی است. در اثر بعضی از بیماری‌ها و یا آسیب وارده شده به ستون فقرات، سایز این کانال کاهش پیدا می‌کند. به‌طورکلی به عارضه کاهش اندازه کانال نخاعی، تنگی کانال نخاعی و یا اسپاینال استنوزیس گفته می‌شود. سایز کانال نخاعی با توجه به سن و جنسیت متغیر است. اما به طور معمول اندازه کانال نخاعی در ناحیه گردن 25 میلی متر و در ناحیه کمر 30 میلی متر است. زمانی که قطر کانال نخاع کمتر از 15 میلی متر باشد تا حدی فرد دچار تنگی کانال نخاعی شده است. اما زمانی که قطر کانال نخاع کمتر از 10 میلی متر باشد فرد به طور کامل دچار تنگی کانال نخاعی شده است.
شیوع این بیماری در افراد بالای 60 سال بیشتر است. البته ممکن است برخی از افراد به طور مادرزادی دچار تنگی کانال نخاعی شوند.
انواع تنگی کانال نخاع
بیماری تنگی کانال نخاعی با توجه به محل به وجود آمدن عارضه به 3 دسته تقسیم می‌شود. هر کدام از سه نوع این بیماری دارای علائم متفاوتی است. بیمارانی که نوع پیشرفته تنگی کانال نخاعی را دارند معمولاً تنگی در هر سه قسمت را تجربه خواهند کرد.
- نوع مرکزی: افراد مبتلا به این نوع تنگی کانال نخاعی، پس از مدتی راه رفتن احساس خستگی می‌کنند و برای ادامه پیاده روی باید یک استراحت چند دقیقه‌ای داشته باشند.
- نوع محیطی: در این نوع تنگی کانال نخاعی، بیماران درجاتی از لنگش متناوب را نشان می‌دهند.
- نوع تنگی سوراخ بین مهره‌ای: درد شدید در قسمت تحتانی بدن از علائم رایج این نوع تنگی کانال نخاعی است.
علت بروز تنگی کانال نخاعی
تنگی کانال نخاعی به دلایل مختلفی ممکن است ایجاد شود. در مواردی تنگی کانال نخاعی به مرور در فرد ایجاد می‌شود و در موارد دیگر علائم به صورت ناگهانی بروز می‌کند. بعضی از علت‌های بروز تنگی کانال نخاعی عبارت‌اند از:
- آرتروز ستون فقرات منجر به تنگی کانال نخاعی می‌شود.
- پارگی دیسک از دیگر علل بروز تنگی کانال نخاع است.
- در بعضی از مواقع این بیماری ممکن است ژنتیکی باشد و فرد به صورت مادرزادی کمردرد داشته باشد.
- حادثه و یا یک اتفاق ممکن است باعث آسیب دیدن به نخاع و التهاب شود.
- زمانی که استخوان‌های ستون فقرات بیش از اندازه رشد کنند.
- اختلالات خونریزی ممکن است باعث ایجاد لخته‌های بزرگ خون و بروز تنگی کانال نخاع شود.
- اختلال خار استخوان می‌تواند باعث باریک شدن کانال نخاع شود.
- به وجود آمدن تومورهای سرطانی و غیر سرطانی می‌تواند باعث فشار به نخاع و تنگی کانال نخاعی شود.
علائم تنگی کانال نخاعی
علائم تنگی نخاعی به شدت و ضعف بیماری بستگی دارد. اما شایع‌ترین علائم تنگی کانال نخاعی احساس درد و خشکی در کمر و گردن است. همچنین در بعضی از مواقع، بیمار در ناحیه دست، بازو و پا احساس ضعف و بی‌حسی می‌کند. ایجاد تنگی کانال نخاعی در کمر به سندروم دم اسب معروف است و دارای علائم رایجی مانند درد و ضعف در پاها، بی اختیاری مثانه و بی‌حسی در پشت پاها و ران‌ها را است. به‌طورکلی علائم کانال نخاعی عبارت‌اند از:
- درد کمر و پشت بدنبا شدت آرتروز، بیماران درجه‌هایی از درد کمر درد را تجربه می‌کنند. البته در مواردی ممکن است بیمار مبتلا به تنگی کانال نخاعی هیچ گونه دردی در کمر را حس نکند.
- درد سوزشی در باسن یا پاها (سیاتیک): در مواردی با افزایش فشار بر روی عصب، درد سوزشی از باسن شروع می‌شود و تا کف پا ادامه پیدا می‌کند.
- بی‌حسی یا گزگز باسن یا پاها: با شدت بیماری و افزایش فشار بر روی عصب نخاع، بیمار علاوه بر درد در ناحیه کمر، بی‌حسی و یا احساس گزگز شدن در باسن و پاها را خواهد داشت. البته همه بیماران بی‌حسی و یا گزگز شدن را احساس نخواهند کرد.
- ضعف پاها یا افتادگی پا: با توجه به شدت بیماری ممکن است ضعف در یک و یا دو پا وجود داشته باشد. افتادگی پا از علائم نادر تنگی کانال نخاع است. ممکن است بیمار احساس کشیده شدن پا بر روی زمین در هنگام راه رفتن را داشته باشد.
- اهش درد با خم شدن به جلو در تنگی کانال نخاعی: افراد مبتلا به بیماری تنگی کانال نخاعی در هنگام خم شدن به جلو با کاهش درد کمر روبرو می‌شوند. زیرا خم شدن به جلو فضای نخاعی را افزایش می‌دهد و در نتیجه فشار ناشی از تنگی نخاع کاهش پیدا می‌کند. درد کمر در این بیماری در هنگام نشستن و ایستادن افزایش میابد.
- سایر علائم: از دیگر علائم نادر تنگی کانال نخاعی می‌توان به اختلال در کنترل ادرار و مدفوع و اختلال در فعالیت جنسی در آقایان اشاره کرد.
تشخیص تنگی کانال نخاعی
فرد بعد از مشاهده علائم بیماری باید به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کند. پزشک در ابتدا با گرفتن شرح‌حال از بیمار، معاینات فیزیکی را انجام می‌دهد. سپس برای تشخیص دقیق‌تر عکس برداری از ستون فقرات، سی‌تی‌اسکن و ام آر آی را تجویز می‌کند. در مواردی هم ممکن است پزشک درخواست میلوگرام داشته باشد. این روش با تزریق رنگ به ستون فقرات انجام می‌گیرد. الکترومیوگرافی از دیگر روش‌های تشخیص وجود عارضه در عصب است.
درمان تنگی کانال نخاعی
در واقع هیچ درمان قطعی برای درمان این عارضه وجود ندارد. اما با توجه به شدت و علت بیماری درمان غیر جراحی و جراحی برای کنترل و کاهش درد پیشنهاد می‌شود.
درمان‌های غیر جراحی
روش‌های غیر جراحی مشکل تنگی کانال نخاعی را کامل از بین نمی‌برد ولی تا حد زیادی علائم آن را برطرف می‌کند. روش‌های غیر جراحی برای کاهش درد و افزایش کیفیت زندگی بیمار مؤثر هستند.
- استفاده از داروهای ضد التهاب و ضد درد
- دراز کشیدن و بالا بردن زانو برای تسکین درد
- تزریق در فضای اپیدورال برای از بین بردن علائم بیماری
- استفاده از بریس و کمربند (با کاهش محدودیت حرکتی کمر و گردن به کاهش درد کمک می‌کند)
- تزریق استروئید برای درمان تنگی کانال نخاع
- انجام مرتب فیزیوتراپی
- ورزش و پیاده روی برای تقویت عضلات پا و شکم
- استفاده از کمپرس سرد و گرم برای کاهش درد
- طب سوزنی
- پرتو درمانی و شیمی درمانی برای از بین بردن تومور
- اوزون درمانی
- رادیوفرکانسی
- ماساژ درمانی
- تی ان اس (تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست)
- مگنت تراپی
درمان‌های جراحی
در شرایطی که روش‌های غیر جراحی باعث کاهش درد و درمان علائم این عارضه نشود، پزشک جراحی را پیشنهاد می‌دهد. تنها در 5 درصد افراد مبتلا به تنگی کانال نخاعی احتیاج به جراحی پیدا می‌کنند. یک نکته مهم این است که روش‌های جراحی درمان قطعی نیست و ممکن است بعد از جراحی بیماری دوباره عود کند. روش‌های جراحی برای تنگی کانال نخاع عبارت‌اند از:
- آندوسکوپی
- عمل جراحی با لوله‌های مخصوص
- عمل جراحی باز بدون وسیله گذاری
- عمل جراحی باز با وسیله گذاری
جلوگیری از تنگی کانال نخاعی
به دلیل اینکه این بیماری به دلایل مختلفی رخ می‌دهد، یک روش مشخص برای جلوگیری از بروز آن وجود ندارد. ولی با داشتن زندگی سالم تا حد زیادی می‌توان از بروز این بیماری جلوگیری کرد. متخصصان بر این باورند که با دوچرخه سواری فضای بیشتری برای اعصاب فراهم می‌شود. در نتیجه از عارضه تنگی کانال نخاعی جلوگیری می‌شود. به‌طورکلی تقویت عضلات کمر تا حد زیادی از بروز عارضه تنگی کانال نخاعی جلوگیری می‌کند.
مراجعه به پزشک
با توجه به این که تشخیص زود هنگام و درمان به موقع تأثیر بسیار زیادی در کاهش علائم بیماری و تسریع روند بهبودی آن دارد، توصیه می‌شود پس از مشاهده علائم تنگی کانال نخاعی در سریع‌ترین زمان ممکن به پزشک مراجعه شود. برای تشخیص و درمان بیماری نخاعی می‌توانید به صورت حضوری به مطب دکتر مصطفی شاهرضایی متخصص ارتوپد و جراح استخوان و مفاصل در تهران مراجعه کنید.