آشنایی با آناتومی مفصل زانو

یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین مفصل بدن انسان، زانو است. زانوها دارای ساختار بسیار پیچیده‌ای هستند و باعث اتصال ران به ساق پا می‌شوند. وظیفه اصلی زانوها تحمل وزن بدن انسان و حرکت آسان پا است. همچنین مفاصل زانو فشار زیادی را که در حین ورزش‌کردن یا دویدن به زانو وارد می‌شود را تحمل می‌کنند. زانوها از بخش‌های متفاوتی تشکیل می‌شوند که هر کدام از آن وظیفه خاصی را در حین خم و راست کردن یا تحمل وزن بر عهده دارند. در این مقاله به بررسی آناتومی مفصل زانو می‌پردازیم. در ادامه مطلب با ما همراه باشید.

استخوان های مفصل زانو

مفاصل زانو علاوه بر پیچیدگی زیاد از مقاومت و قدرت بالایی برخوردار هستند. استخوان‌های مفصل زانو به صورت لولایی و چرخشی در حین انجام فعالیت‌های روزانه یا ورزش حرکت می‌کنند. به طور کلی آناتومی مفصل زانو، از سه استخوان مهم تشکیل شده است که عبارتند از:

• استخوان ران یا فمور (femur): یکی از بلندترین استخوان‌ها در بدن انسان، استخوان فمور یا ران است. ابتدای استخوان ران یا فمور در بخش استابولوم و استخوان لگن قرار دارد. بخش انتهایی استخوان ران نیز از طریق رباط‌ها به استخوان ساق پا متصل می‌شود.
• استخوان درشت نی یا تیبیا (tibia): استخوان درشت نی در بخش پایینی زانو قرار دارد. در واقع استخوان درازی که بین زانو و ساق پا قرار دارد را استخوان درشت نی می‌گویند. استخوان درشت نی یا تیبیا در معرض شکستگی‌های بسیاری قرار دارد.
• استخوان کشکک یا پاتلا (patella): کشکک استخوان بسیار کوچکی است که توسط غضروف احاطه می‌شود. این استخوان مانع از برخورد ضربات مختلف به مفصل زانو می‌شود. محل قرار گیری استخوان کشکک در جلوی زانو است. استخوان کشکک باعث ایجاد فاصله میان ماهیچه چهار سر ران و مفصل زانو می‌شود.

عضلات مفصل زانو

وظیفه اصلی عضلات در زانو انعطاف پذیری و کشش بیشتر زانو است. عضلاتی که در مفصل زانو قرار دارند به صورت گروهی به انجام فعالیت‌های مختلف می‌پردازند. حرکات گروهی عضلات باعث انعطاف بیشتر می‌شود.

• عضله چهار سر ران: چهار سر ران ماهیچه‌ای است که باعث صاف شدن زانو و بلند شدن ساق پا می‌شود. محل قرار گیری ماهیچه چهار سر ران در جلوی زانو است.
• عضله همسترینگ: ماهیچه‌های همسترینگ وظیفه خم کردن زانو را بر عهده دارند. به طور کلی ماهیچه همسترینگ از سه ماهیچه دیگر به نام (نیم وتری، نیم غشایی، دو سر رانی) تشکیل شده است که در پشت استخوان ران قرار دارند.

رباط های مفصل زانو

رباط‌ها یا لیگامان‌ها یکی از بخش‌های مفاصل زانو هستند که باعث اتصال استخوان‌ها به یکدیگر می شوند. به طور کلی در آناتومی مفصل زانو چهار نوع رباط وجود دارد که عبارتند از:

• رباط جانبی داخلی: رباط جانبی داخلی یا لیگامان کلترال مدیال یکی از انواع رباط‌های زانویی است که از انحراف ساق پا به سمت بیرون جلوگیری می‌کند.
• رباط جانبی خارجی: رباط جانبی خارجی یا لیگامان کلترال لترال از انحراف زانو و ساق پا به سمت داخل نیز جلوگیری می‌کند.
• رباط متقاطع یا صلیبی جلویی: رباط متقاطع یا صلیبی پشتی با نام pcl نیز شناخته می‌شود. وظیفه اصلی رباط خلفی، جلوگیری از سر خوردن استخوان ران روی استخوان تیبیا است.
• رباط متقاطع قدامی: رباط متقاطع قدامی با نام acl نیز شناخته می‌شود. رباط‌های قدامی در زانو، از سر خوردن استخوان تیبیا به سمت جلو نیز جلوگیری می‌کنند.

مینیسک های زانو

ساختار مفصل زانو از دو مینیسک داخلی و خارجی تشکیل شده است. مینیسک‌ها دارای ساختاری هلالی شکل هستند و جنسی شبیه به غضروف و رباط دارند. مینیسک‌ها باعث پر شدن فضای بین استخوان درشت نی و ران می‌شوند. مینیسک‌ها نقش مؤثری در حرکت زانو و تحمل وزن انسان دارند. معمولاً مینیسک داخلی در معرض آسیب بیشتری از مینیسک خارجی قرار دارد.

بورس های زانو

در آناتومی مفصل زانو کیسه‌های کوچکی وجود دارد که درون آن از نوعی مایع لغزنده (سینوویال) پر شده است. لغزندگی سطح زیرین و رویی بورس‌ها باعث شده است تا بافت‌های مفصل زانو به راحتی بتوانند جا به جا شوند. در واقع بورس‌ها باعث حرکت آسان بافت‌های حرکتی می‌شوند. بورس‌های سمی ممبرانوس، سوپراپاتلار، پره پاتلار زیر پوستی، اینفراپاتلار زیر پوستی، اینفراپاتلار زیر پوستی، پس آنسرینوس از انواع بورس‌هایی هستند که در اطراف مفصل زانو قرار دارند.

اعصاب مفصل زانو

به طور کلی مفصل زانو از چند عصب مهم و آسیب‌پذیر تشکیل شده است. یکی از عصب‌های مهم مفصل زانو، عصب پشت زانویی (popliteal) است. عصب پشت زانویی بین ساق و پنجه پا قرار دارد. وظیفه اصلی عصب پشت زانویی کنترل عملکرد ماهیچه‌ها است. عصب درشت نی (تیبیال) و عصب نازک نی (پرونئال) دو عصب بسیار مهم و آسیب‌پذیر در قسمت بالای زانو هستند که به سمت ساق رفته و در پشت و جلوی ساق پا قرار می‌گیرند. این دو عصب از تقسیم شدن عصب پشت زانویی تشکیل می‌شوند.

رگ های مفصل زانو

در مفاصل زانو سیاهرگ‌ها و سرخرگ‌هایی که در پشت زانو قرار دارند، وظیفه خون رسانی به پا را بر عهده دارند. در مفاصل زانو سرخ رگ‌ها از اهمیت بالایی برخوردار هستند زیرا در صورت آسیب دیدن و ترمیم نشدن باعث از کار افتادن فعالیت ساق پا می‌شوند. در واقع ساق پا بدون سرخ رگ کارایی خود را از دست می‌دهد. شریان و پوپلیتئال از مهم‌ترین رگ‌های زانو هستند که وظیفه خون رسانی به مفاصل زانو را بر عهده دارند.

مراجعه به پزشک

مفصل زانو از استخوان، ماهیچه، مفصل، رباط، مینیسک، تاندون، عصب و عروق خونی تشکیل شده است. تمام این بخش‌ها به صورت گروهی باعث تحمل وزن و حرکت انسان می‌شوند. اگرچه مفصل زانو از مقاومت بالایی برخوردار است، اما این مفصل در معرض شکستگی و آسیب‌های شدیدی قرار دارد. دویدن طولانی، ضربه مستقیم، وزن بالا، ورزش و فعالیت‌های سنگین باعث ایجاد ترک و شکستگی مفاصل زانو می‌شوند. کسانی که در ناحیه زانو احساس درد می‌کنند با مراجعه به مطب دکتر مصطفی شاهرضایی می‌توانند برای درمان اقدام کنند. هر گونه تأخیر در مراجعه به پزشک می‌تواند باعث وارد شدن صدمات جبران‌ناپذیری به زانو شود.