انحراف در ستون فقرات نوعی عارضه استخوانی است که تحت تأثیر عوامل مختلفی بروز پیدا می‌کند. برحسب عامل ایجاد کننده انواع مختلفی از این بیماری شناسایی شده است که از جمله آنها می توان به نوع مادرزادی عصبی عضلانی، ایدیوپاتیک و دژنراتیو اشاره کرد. در این مقاله تمامی نکات پیرامون انحراف ستون فقرات مورد بررسی قرار گرفته است. اگر شما نیز از این عارضه رنج می‌برید ما را تا پایان همراهی کنید.
انحراف ستون فقرات چیست؟
انحراف ستون فقرات یا اسکولیوز نوع عارضه استخوانی است که این بخش از بدن را نسبت به خط عمود و مستقیم منحرف می‌کند. این در حالی است که ستون فقرات طبیعی و سالم به صورت یک خط راست و مستقیم قرار دارد. در این عارضه استخوانی ستون فقرات حالت C یا S شکل به خود می گیرد. اسکولیوز در درجات خفیف، مشکلی برای فعالیت روزمره فرد ایجاد نمی کند. اما در موارد شدید حتی نفس کشیدن نیز برای فرد مشکل می شود.
دلیل انحراف ستون فقرات
تاکنون چهار نوع اسکولیوز شناسایی شده است که هر یک دلیل متفاوتی دارند. چهار گروه شناسایی شده شامل اسکولیوز مادرزادی، عصبی عضلانی، ایدیوپاتیک و دژنراتیو است. حدود ۲۰ درصد از مبتلایان از نوع مادرزادی، عصبی عضلانی و دژنراتیو رنج می برند. اما ۸۰ درصد مبتلایان به نوع ایدیوپاتیک مبتلا هستند.
اسکولیوز مادرزادی
بعضی افراد از بدو تولد دچار ناهنجاری های ستون فقرات هستند. مثلثی شدن دیسک های ستون فقرات نوعی ناهنجاری مادرزادی است. در نتیجه ستون فقرات از حالت مستقیم خود فاصله گرفته و دچار انحراف می شود.
اسکولیوز عصبی عضلانی
امکان بروز انحراف ستون فقرات به دلیل ناهنجاری های عصبی و عضلانی وجود دارد. طی این ناهنجاری ها توانایی بدن برای کنترل عضلات ستون فقرات کاهش یافته یا از بین می رود. بسیاری از مبتلایان به بیماری های فلج کننده دچار اسکولیوز عصبی عضلانی می شوند. مبتلایان به دیستروفی عضلانی دوشن (ضعف کنترل اختیاری عضلات بدن) معمولاً دچار این عارضه می شوند. بیماری فلج مغزی نیز شانس ابتلا به اسکولیوز را افزایش می دهد. بیماری شکاف ستون فقرات نیز در بروز اسکولیوز نقش دارد. آمارها نشان می دهد که نیمی از مبتلایان این عارضه را نشان می‌دهند.
اسکولیوز ایدیوپاتیک
ایدیوپاتیک شایع ترین نوع انحراف ستون فقرات است. تاکنون دلیل مشخصی برای بروز این عارضه عنوان نشده است. اما برخی محققان ژنتیک را در بروز آن دخیل می دانند. اگرچه بروز اسکولیوز ایدیوپاتیک محدودیت سنی نداشته و نوزادان تا سالمندان را درگیر می کند. اما اغلب مبتلایان بین سنین 10 الی ۱۸ سال قرار دارند. به لحاظ جنسیتی در سنین بزرگسالی زنان بیشتر از مردان دچار انحراف ایدیوپاتیک می شوند. بعضی از محققان این عارضه را به عنوان یک بیماری چند فاکتوری در نظر می گیرند. به عبارتی بسته به فرد مبتلا، چندین متغیر در بروز آن نقش دارد. به عنوان مثال می توان به عوامل محیطی، اختلالات هورمونی، ژنتیک و … اشاره کرد.
اسکولیوز دژنراتیو
دیسک های ستون فقرات به دلیل افزایش سن و فرسودگی دچار تغییر شکل می شوند. گاهی این تغییر شکل انحنای ستون فقرات را در پی دارد. از دیگر پارامترهای مؤثر در بروز اسکولیوز دژنراتیو می توان به عمل جراحی، اختلاف در طول دست، سبک نادرست ایستادن و نشستن و استفاده نادرست از کیف اشاره کرد. پوکی استخوان نیز در بروز این عارضه نقش دارد.
علائم انحراف ستون فقرات
به هم خوردن خط کمر و تبدیل حالت مستقیم ستون فقرات به صورت خمیده، اصلی ترین علامت اسکولیوز است. درنتیجه بدن به یک سمت متمایل شده و لگن، شانه و سینه بالاتر از سمت دیگر بدن قرار می گیرد. همچنین تقارن دنده و سینه در طرفین بدن از دست می رود. دیگر علائم مبتلایان عبارتند از:
- طول پاها با هم اختلاف دارد
- دنده ها در یک طرف بدن برجسته تر می شود
- یکی از دست ها حالت بلندتر به خود می گیرد
- بافت پوست در طرفین ستون فقرات با هم تفاوت دارند
عوارض انحراف ستون فقرات
علائم اسکولیوز در همه افراد یکسان نیست و به درجه عارضه بستگی دارد. این عارضه در درجات خفیف دردناک نیست. اما با پیشرفت عارضه درد کمر بروز پیدا می کند. علاوه بر این امکان فشار بر اعصاب پیرامون ستون فقرات نیز وجود دارد. در این شرایط فرد دچار ضعف و بی حسی اندام های حرکتی می شود. در شرایط حاد، عضلات نیز درگیر و حفظ تعادل در حین راه رفتن مختل می شود. اعمال فشار بیش از اندازه به قلب یا ریه به دلیل بدشکلی ستون فقرات مشکل مبتلایان را دو چندان می کند؛ به عنوان مثال می توان به مشکلات تنفسی و نارسایی قلبی اشاره کرد.
تشخیص
شناسایی عامل ایجاد کننده انحراف ستون فقرات گامی مؤثر در درمان عارضه است. این موضوع به خصوص برای بزرگسالان درگیر با بیماری اسکولیوز اهمیت پیدا می کند. به همین دلیل پزشکان متخصص پیش از هر اقدامی با بررسی سابقه پزشکی و خانوادگی بیمار سرمنشأ مشکلات را جستجو می کنند. علاوه بر این مواردی چون علائم بالینی، سابقه انجام جراحی، مدت زمان ابتلا، روند پیشرفت و میزان درد مورد بررسی قرار می گیرد. تشخیص قطعی نیازمند تهیه تصویربرداری اشعه ایکس از ستون فقرات است. گاهی برای تعیین میزان پیشرفت عارضه عکس برداری MRI، CT scan و تست نوار عصب و عضله نیز تجویز می‌شود.
درمان
درمان اسکولیوز به روش جراحی و غیر جراحی امکان پذیر است. اولین انتخاب پزشک متخصص برای درمان عارضه روش غیر جراحی است. جراحی به دلیل عوارض بالا جز در شرایط خاص مورد استفاده قرار نمی گیرد. عفونت، ایجاد لخته خون، بی اختیاری ادرار، انزال رنزو گرا در مردان از عوارض عمل جراحی به شمار می روند. علاوه بر این جراحی در 30 درصد موارد منجر به بهبود وضعیت بیمار نمی شود. در واقع برای انحراف شدیدی که با روش های غیر جراحی بهبود پیدا نکنند، انجام جراحی ضرورت می یابد. همچنین افراد مبتلا به درد و ناراحتی زیاد یا تغییر شکل شدید بدن نیز از جراحی استفاده می کنند. متداول‌ترین روش‌های غیر جراحی عبارتند از:
- بریس (کمربند طبی)؛ در انحناهای بیشتر از 20 درجه برای کاهش درد کمر و نه اصلاح شکل ستون فقرات استفاده می شود
- تمرینات فیزیوتراپی؛ موجب تسکین درد و ناراحتی کمر شده و شامل برنامه ورزشی منظم، آموزش صحیح حرکات روزانه، نفس عمیق، ماساژ، الکتروتراپی، EMS (تحریک الکتریکی عضله) و TENS (تحریک الکتریکی از راه پوست) است.
- دارودرمانی؛ مکمل های کلسیم، ویتامین D، داروهای هورمونی و داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی در این زمینه تجویز می شوند.
مراجعه به پزشک
برای جلوگیری از پیشرفت انحراف ستون فقرات و بروز ناهنجاری های شدید حاصل از آن مراجعه به متخصص ارتوپد از اهمیت بسیاری برخوردار است. آقای دکتر مصطفی شاهرضایی فلوشیپ جراحی زانو در تهران با بهره گیری از تجربیات فراوان در این زمینه به بهبود کیفیت زندگی مبتلایان کمک شایانی می کند. شما می توانید برای درمان و کنترل انحراف ستون فقرات به صورت حضوری به مطب ایشان در تهران مراجعه کنید.