کیست گانگلیون چیست؟

بسیاری از افراد با توده‌های گرد یا بیضی شکل در مچ دست یا پای خود مواجه می‌شوند. در صورت پر شدن این توده‌ها با ماده غلیظ، ژله‌ای و شفاف، عارضه حاصله کیست گانگلیون نام دارد. اما علت تشکیل کیست مذکور در دست یا پا چیست؟ آیا خطری مبتلایان به این عارضه را تهدید می‌کند؟ روش‌های درمانی ارائه شده برای این کیست‌ها شامل چه مواردی است؟ این مقاله به بررسی کیست‌های گانگلیون اختصاص داده شده است. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه ما را تا پایان همراهی کنید.

کیست گانگلیون چیست؟

کیست گانگلیون (Ganglion cyst) نوعی توده غیر سرطانی است که اغلب روی مچ دست و مچ یا کف پا ظاهر می‌شود. گانگلیون به معنای برجستگی‌های زیرپوستی است. دلیل نام گذاری عارضه نیز به وجود همین موضوع بازمی‌گردد. این توده‌های گرد یا بیضوی شکل توسط مایعی غلیظ، ژله‌ای و شفاف پر شده‌اند. این مایع مشابه مایع داخل مفصلی یا اطراف تاندون‌ها است. به همین دلیل در بسیاری از منابع به آن کیست سینوویال نیز گفته می‌شود. کیست‌های مذکور به لحاظ ابعاد اندازه ۱ الی 5/2 سانتیمتری دارند. البته اندازه کیست‌ها در طول زمان ثابت نیست و به مرور کوچک‌تر یا بزرگ‌تر می‌شوند. حتی امکان محو خودبه‌خودی کیست‌ها وجود دارد.

تاکنون دلیل ایجاد این توده‌ها مشخص نشده است. اما بعضی عوامل ریسک ابتلا به کیست‌های گانگلیون را افزایش می‌دهند. آسیب تاندونی یا مفصلی یکی از این عوامل به شمار می‌رود. به همین دلیل بعضی ورزشکاران (مثل ژیمناستیک کاران) و افراد دارای مشاغل سنگین و پرفشار بیشتر در معرض ابتلا به این عارضه قرار دارند. علاوه بر این، آرتروز یا ساییدگی مفصل دست و پا شانس ابتلا را افزایش می‌دهد. جنسیت نیز در این موضوع دخیل است. مطالعات نشان می‌دهد که زنان بیشتر از مردان دچار این عارضه می‌شوند.

علائم کیست گانگلیون

شکل گرد یا بیضی، حالت سفت، نداشتن تحرک و پر و خالی نشدن با فشار از علائم ظاهری کیست گانگلیون است. در ۵۰ الی ۷۰ درصد موارد این توده‌ها پشت مچ دست ایجاد می‌شوند. امکان درگیری مفاصل ابتدایی انگشت، کف دست، نوک انگشت، مچ پا، مفصل زانو و شانه نیز وجود دارد. دیگر علائم بروز یافته در مبتلایان به این نوع کیست به نحوه قرارگیری توده یا توده‌ها بستگی دارد. در اکثر موارد این توده‌های غیر سرطانی بدون درد هستند. اما در صورت اعمال فشار به اعصاب محدود دست یا پا علائمی چون احساس درد، سوزن‌سوزن شدن، بی حسی یا ضعف عضلانی رخ می‌دهد. این موضوع تنها برای توده‌های بزرگ نیست و برای کیست‌های بسیار کوچک نیز صدق می‌کند. گاهی اوقات محل قرارگیری توده به شکلی است که موجب مشکل شدن حرکات مفصل می‌شود. در این شرایط برداشتن کیست ضرورت می‌یابد.

نحوه تشخیص

معمولاً افراد با مشاهده برجستگی‌هایی روی دست یا پای خود به پزشک مراجعه می‌کنند. پزشک متخصص برای تشخیص نوع عارضه به معاینه فرد مبتلا اقدام می‌کند. در صورت مشکل بودن تشخیص نوع توده، سونوگرافی، MRI و تصویربرداری اشعه ایکس کمک کننده خواهد بود. همچنین گرفتن نمونه از محتویات داخل توده با استفاده از سرنگ پلاستیکی به تشخیص توده کمک می‌کند. شفاف و غلیظ بودن این محتویات مهر تأییدی بر کیست گانگلیون است.

درمان

بسیاری از افراد برای درمان کیست‌های گانگلیون در منزل از روش‌هایی چون فروکردن سوزن، بستن، اعمال فشار و … اقدام می‌کنند. این در حالی است که دست‌کاری هر گونه توده بدون آگاهی از نوع آن عواقب خطرناکی دارد. از طرفی فروکردن سوزن در کیست‌ها موجب بروز عفونت می‌شود. در صورت تأیید ابتلای فرد به کیست گانگلیون درمان آن اهمیت پیدا می‌کند. البته کیست‌های بدون درد در صورت عدم ایجاد مشکل برای حرکت دست یا پا نیازی به درمان ندارند. کیست‌های مشکل ساز به روش‌های مختلف از قبیل بریس و آسپیراسیون و جراحی تحت درمان قرار می‌گیرند.

بریس

مطالعات نشان می‌دهد که فعالیت، افزایش حجم کیست‌های گانگلیون را در پی دارد. از این رو با بی‌حرکتی مفصل یا محدوده درگیر می‌توان به بهبود و کوچک کردن کیست کمک کرد. با کاهش اندازه بخشی از فشارهای اعمال شده به اعصاب محدوده برداشته شده و درد ضعف عضلانی حاصل از آن کاهش می‌یابد. بی حرکت نگه داشتن محدوده تحت درمان با استفاده از بریس انجام می‌شود. البته استفاده طولانی مدت از این تجهیزات صحیح نیست. زیرا موجب ضعف عضلانی دست یا پا می‌شود.

آسپیراسیون

گاهی پزشک متخصص برای از بین بردن کیست، مایع داخل آن را با سرنگ آسپیراسیون تخلیه می‌کند. این روش دائم نبوده و امکان بازگشت مجدد کیست بسیار زیاد است. این روش معمولاً برای کیست‌هایی با محتویات آبکی و شل کاربرد دارد.

جراحی

در صورت کارساز نبودن بریس یا تخلیه محتویات کیست گانگلیون با سرنگ، انجام جراحی در دستور کار پزشک متخصص قرار می‌گیرد. معمولاً کیست‌های مشکل ساز بزرگ و سفت به جراحی نیاز دارد. در این روش شکافی در محدوده موردنظر ایجاد و کیست به همراه ساقه آن برداشته می‌شود. البته جراحی به دلیل عوارض متعدد چندان مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. عفونت، آسیب‌دیدگی اعصاب دست یا پا، تاندون و عروق خونی از جمله این عوارض به شمار می‌روند. همچنین نتایج آن دائمی نبوده و در ۵ درصد موارد امکان بازگشت وجود دارد.

مراجعه به پزشک

در صورت مشاهده هر گونه توده روی دست یا با مراجعه به متخصص ارتوپد ضرورت دارد. هدف از این کار اطمینان یافتن از غیر سرطانی بودن توده و تشخیص نوع دقیق آن است. در صورت غیر سرطانی بودن توده‌ها، امکان ابتلای فرد به کیست گانگلیون وجود دارد. در اکثر موارد این عارضه مشکلی برای فرد مبتلا ایجاد نکرده و نیازی به درمان ندارد. اما در صورت ایجاد مشکلات عصبی یا حرکتی درمان آن ضرورت می‌یابد. متخصص ارتوپد برحسب شرایط فرد مبتلا استفاده از بریس، آسپیراسیون و جراحی را پیشنهاد می‌کند. عدم درمان به موقع کیست گانگلیون می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری را به همراه داشته باشد. شما می‌توانید برای درمان انواع بیماری ارتوپدی به مطب آقای دکتر مصطفی شاهرضایی فلوشیپ جراحی زانو در تهران مراجعه کنید.