بیماری پاچنبری نوعی تغییر شکل پا است که در آن پای کودک به سمت داخل چرخیده شده و غالباً به حدی شدید است که پایین پا رو به پهلو یا حتی روبه‌بالا قرار می‌گیرد. بیماری پاچنبری در دوران نوزادی دردناک نیست. با این حال، در صورت عدم درمان، پا طور کامل تغییر شکل یافته و کودک نمی‌تواند به طور طبیعی راه برود. اما درمان مناسب امکان راه رفتن بدون مشکل کودک در آینده را فراهم می‌کند. در بیشتر موارد پاچنبری با موفقیت با روش‌های غیر جراحی شامل ترکیبی از کشش، گچ گرفتن و مهاربند درمان می‌شود. با این حال، روش‌های جراحی نیز می‌تواند به درمان این بیماری کمک کنند. در این مطلب به روش‌های درمان پاچنبری پرداخته شده است.
پاچنبری
بیماری پاچنبری یا کلاب فوت طیف وسیعی از ناهنجاری‌های پا را که معمولاً در بدو تولد وجود دارند، توصیف می‌کند. در این حالت پای کودک از حالت و شکل طبیعی خود خارج و دچار پیچ خوردگی می‌شود. در بیماری پاچنبری بافت‌های متصل کننده عضلات به استخوان کوتاه‌تر از حد معمول هستند. کلاب فوت یک نقص مادرزادی نسبتاً شایع به شمار می‌رود. کلاب فوت ممکن است خفیف یا شدید باشد و در تقریباً نیمی از بیماران این مشکل در هر دو پا وجود دارد. اگر کودک مبتلا به بیماری کلاب فوت باشد، راه رفتن طبیعی دشوار شده و درمان معمولاً پس از تولد بلافاصله آغاز می‌شود. بیماری پاچنبری اغلب بدون عمل جراحی قابل درمان است. با این حال، در برخی از موارد کودکان به جراحی نیاز دارند.
علائم بیماری پاچنبری
در صورت ابتلای کودک به بیماری پاچنبری شکل ظاهری پا تغییر یافته و به شرح زیر است:
- قسمت بالایی پا معمولاً به سمت پایین و داخل پیچ خورده و قوس پا را افزایش می‌دهد. در نتیجه پاشنه پا به سمت داخل چرخیده می‌شود.
- چرخش پا ممکن است به حدی شدید باشد که وارونه به نظر برسد.
- پاها یا پای آسیب دیده ممکن است کمی کوتاه‌تر از حالت طبیعی باشند.
- ماهیچه‌های ساق پا در ناحیه آسیب دیده معمولاً رشد کافی ندارند.
- بیماری پاچنبری علاوه بر تغییر ظاهر پا باعث ایجاد ناراحتی و درد نمی‌شود.
روش های درمان پاچنبری
هدف از درمان، بازیابی عملکرد و ظاهر پا بدون درد در هنگام ایستادن و راه رفتن است.
درمان غیر جراحی
درمان اولیه پاچنبری بدون توجه به شدت تغییر شکل، معمولاً به روش‌های غیر جراحی انجام می‌شود. روش‌های غیر جراحی درمان پاچنبری عبارتند از:
روش پونستی
پرکاربردترین تکنیک در سراسر جهان برای درمان کلاب فوت، روش پونستی است که از کشش ملایم برای اصلاح تدریجی تغییر شکل استفاده می‌کند. درمان پونستی به طور ایده آل اندکی پس از تولد آغاز می‌شود. اما کودکان نیز با موفقیت به این روش پاسخ می‌دهد. عناصر این روش عبارتند از:
- کشش و گچ گرفتن پا: در این حالت پای کودک به آرامی کشیده شده و در موقعیت اصلاح شده گچ گرفته می‌شود. این روند به طور هفتگی تکرار شده تا جایی که ظاهر پا بهبود می‌یابد. برای بیشتر نوزادان این بهبود حدود ۶ تا ۸ هفته طول می‌کشد.
- تنوتومی آشیل: پس از دوره کشش و گچ گرفتن، تقریباً ۹۰ درصد است نوزادان برای آزادسازی تنگی مداوم در تاندون آشیل به یک عمل جراحی جزئی احتیاج دارند. در این روش سریع، پزشک از ابزاری بسیار نازک برای بریدن تاندون استفاده می‌کند. برش بسیار کوچک بوده و نیازی به بخیه ندارد. سپس پا برای محافظت تاندون گچ گرفته می‌شود. با برداشتن گچ، تاندون آشیل به طول مناسب و طولانی‌تری رسیده و پاچنبری به طور کامل اصلاح می‌شود.
- مهاربند: حتی پس از اصلاح موفقیت‌آمیز با کشش و گچ گرفتن، کلاب فوت به طور طبیعی به بازگشت به حالت اولیه تمایل دارد. برای اطمینان از تثبیت پا در موقعیت صحیح، کودک باید به مدت چند سال از مهار بندی که معمولاً چکمه و میله نامیده می‌شود، استفاده کند. مهاربند، پا را در زاویه مناسب نگه داشته تا حالت آن را حفظ کند.
روش پونستی برای بسیاری از کودکان کار آمد است. با این حال این امر نیاز به استفاده صحیح از مهاربند دارد. اگر مهاربند بر طبق دستور استفاده نشود، احتمال عود مجدد بیماری وجود دارد. درصد کمی از کودکان علی‌رغم مهاربند مناسب دچار عود بیماری می‌شوند. اگر پای کودک به طور منظم از کفش خارج شود، ممکن است اولین علائم خفیف که شامل تغییر شکل پا است، ظاهر شوند. با این حال، در صورت درمان به موقع، این مشکل معمولاً با یک جراحی جزئی قابل اصلاح است.
روش فرانسوی
روش غیر جراحی دیگر برای اصلاح پاچنبری شامل کشش، به حرکت درآوردن و بستن پا با چسب مخصوص است. روش فرانسوی که روش فیزیوتراپی یا عملکرد درمانی نیز نامیده می‌شود، به طور معمول توسط فیزیوتراپیست انجام می‌شود. مانند روش پونستی روش فرانسوی نیز بلافاصله پس از تولد آغاز می‌شود. در این روش باید پای کودک به طور روزانه کشیده و حرکت داده شود. سپس با نوار چسب و برای حفظ دامنه حرکتی بسته شود. پس از نوار چسب، یک آتل پلاستیکی بر روی نوار قرار گرفته تا دامنه حرکت بهبود یافته حفظ شود. مانند روش پونستی، کودکانی که با روش فرانسوی تحت درمان قرار می‌گیرند، معمولاً برای بهبود خم شدگی مچ پا نیاز به عمل تنوتومی آشیل دارند.
درمان های جراحی
اگرچه بسیاری از موارد پاچنبری با روش‌های غیر جراحی به طور موفقیت‌آمیز اصلاح می‌شوند، اما گاهی اوقات ناهنجاری‌ها را نمی‌توان به طور کامل اصلاح کرد. علاوه بر این، برخی از نوزادان دارای ناهنجاری‌های بسیار شدید هستند که به کشش پاسخ نمی‌دهند. در چنین شرایطی ممکن است برای تنظیم تاندون‌ها، رباط‌ها، مفاصل پا و مچ پا به جراحی نیاز باشد. از آنجا که به طور معمول جراحی منجر به سفتی پا می‌شود، معمولاً درمان با روش‌های غیر جراحی آغاز می‌شود. در جراحی‌های کمتر تهاجمی تنها تاندون‌ها و مفاصل مؤثر بر تغییر شکل هدف قرار می‌گیرند. جراحی ترمیمی گسترده برای پاچنبری شامل آزادسازی گسترده ساختارهای مختلف بافت نرم پا است.
مراجعه به پزشک
جراحی و درمان پا چنبری باید توسط پزشک متخصص در این حوزه انجام شود. در غیر این صورت ممکن است که نتیجه جراحی و حتی کنترل بیماری مطلوب نباشد. در صورتی که فرزند شما مبتلا به این بیماری است می‌توانید جهت درمان به مطب دکتر مصطفی شاهرضایی – متخصص ارتوپدی – فلوشیپ فوق تخصصی جراحی زانو در تهران مراجعه کنید تا مشاوره لازم را دریافت کنید.