آرتروسکوپی زانو یک روش درمانی و تشخیصی است. اگر چه دوره نقاهت بعد از عمل جراحی آرتروسکوپی زانو کم است اما رعایت برخی نکات در این دوره بسیار ضروری است. با توجه به اهمیت موضوع در این مقاله به مراقبت‌های بعد از جراحی آرتروسکوپی زانو پرداخته می‌شود.
جراحی آرتروسکوپی زانو
در این جراحی یک برش کوچک در محل زانو ایجاد می‌شود. سپس یک دوربین به سمت مفصل زانو فرستاده می‌شود. پزشک با استفاده از این دوربین، قادر به تشخیص و در برخی موارد درمان مشکلات زانو است. مواردی از بیماری‌هایی که می‌توان با آرتروسکوپی تشخیص داد عبارت‌اند از:
• صدمه به ناحیه غضروف
• درد به طور مداوم در مفصل زانو
• تجمع مایع در ناحیه مفصل
• قرار گرفتن استخوان و یا غضروف به حالت شناور
مزایای جراحی آرتروسکوپی زانو
این روش جراحی دارای مزایایی مانند زمان عمل کم، بهبود بعد از عمل در مدت کوتاه، ناحیه زخم کوچک، درد کمتر بعد از عمل و کاهش احتمال عفونت در ناحیه زخم است.
مراقبت‌های بعد از جراحی آرتروسکوپی زانو
مدت زمان عمل آرتروسکوپی زانو تقریباً در حدود یک ساعت است. بیمار یک الی سه روز پس از عمل از بیمارستان مرخص می‌شود. در بسیاری از مواقع بیمار بلافاصله بعد از عمل قادر بر راه رفتن روی زانوی جراحی شده است. با توجه به شرایط و نوع عمل، بیمار می‌تواند همه وزن خود را بر روی زانوی جراحی شده قرار دهد. مراقبت‌های بعد از عمل باعث بهبود سریع و کاهش عوارض احتمالی بعد از عمل می‌شود. مراقبت‌های بعد از عمل آرتروسکوپی عبارت‌اند از:
پانسمان زخم
زخم بعد از جراحی به وسیله گاز استریل و نوار کشی پوشانده می‌شود. بیمار باید دقت کند به مدت 24 ساعت به این پانسمان دست نزند. پس از این مدت، باید زخم به مدت دو روز با مواد چسبنده‌ای پوشانده شود. خشک نگه داشتن زخم به مدت 3 روز بعد از عمل ضروری است. در هنگام خون آلود شدن پانسمان، سریعاً باید تعویض شود. بعد از 3 روز در هنگام حمام کردن، باید پانسمان خشک نگه داشته شود. به طور معمول، پنج روز بعد از عمل زخم با دستور پزشک با دوش شسته می‌شود. یک نکته مراقبتی بسیار مهم این است که تا یک هفته بعد از جراحی نباید زخم در وان و آب گرم قرار بگیرد. نیاز به نگه داشتن پانسمان با توجه به وضعیت بیمار و توصیه پزشک ممکن است 5 تا 10 روز طول بکشد.
قرار دادن یخ
بعد از جراحی برای کنترل درد و تورم حتماً از یخ استفاده شود. بهتر است چند بار در روز یخ به مدت 20 تا 30 دقیقه روی زخم قرار بگیرد. روزهای اول که پانسمان وجود دارد، یخ باید بر روی پانسمان قرار بگیرد. به طور کلی استفاده از یخ به مدت 5 تا 7 روز بعد از عمل لازم است. در هنگام استفاده از یخ دقت شود که مستقیم بر روی زخم قرار نگیرد.
استفاده از دارو
در روزهای اول بعد از جراحی آرتروسکوپی زانو به دلیل تورم، وجود درد عادی است. در این مواقع پزشک برای کنترل درد، داروهای مسکن تجویز می‌کند. به همراه داروهای ضد درد، استفاده از داروهای ایبوپروفن یا ناپروکسن برای تسکین بیشتر درد تجویز می‌شود. مصرف این مسکن‌ها قبل از خواب، به افزایش کیفیت خواب کمک می‌کند. یکی از سؤالات رایج درباره مراقبت‌های بعد از جراحی، مصرف داروهای مرتبط با مشکل‌های دیگر بیمار است. بیمار روز بعد از عمل می‌تواند داروهای خود را مصرف کند. در برخی از موارد، پزشک برای کاهش احتمال ایجاد لخته خون، آسپرین تجویز می‌کند.
انجام فیزیوتراپی و تمرینات توان بخشی
یکی از مهم‌ترین مراقبت‌های بعد از جراحی آرتروسکوپی زانو، انجام تمرینات فیزیوتراپی است. این تمرینات منجر به تقویت عضلات اطراف زانو و افزایش دامنه حرکت زانو می‌شود. بعد از عمل به تدریج می‌توان زانو را خم کرد. تمرینات قابل انجام، توسط طب فیزیکی به بیمار آموزش داده می‌شود. بهتر است قبل از مراجعه به درمانگر، زمان جلسات تنظیم شود. در بسیاری از موارد انجام تمرینات یک هفته بعد از جراحی آرتروسکوپی زانو، توسط پزشکان توصیه می‌شود. به این نکته دقت شود که انجام تمرینات ورزشی نباید در بیمار احساس درد را به وجود آورد و فقط باید کشش در زانو احساس شود. برخی از تمریناتی که بعد از عمل آرتروسکوپی توصیه می‌شود عبارت‌اند از:
تمرین چهار سر ثابت
یکی از تمرینات مؤثر برای بهبود و افزایش دامنه حرکت زانو این تمرین است. برای انجام این تمرین به صورت زیر عمل شود:
- بیمار باید صاف بنشیند و پاهای خود را در حالت دراز کش نگه دارد.
- از دست‌های خود به عنوان تکیه گاه استفاده کند.
- سپس انگشتان پای خود را رو به سقف نگه دارد.
- در این حالت باید بیمار سعی کند ران را سفت کند و پشت زانو را به زمین فشار دهد.
- این حالت باید 5 ثانیه طول بکشد و سپس به حالت اولیه برگردد.
- انجام این تمرین 10 مرتبه توصیه می‌شود.
تمرینات عضلات چهار سر ران
این تمرین، یکی از تمرینات مهم بعد از عمل آرتروسکوپی است. روش انجام تمرین به این صورت است که:
• به حالت دراز کش بر روی زمین قرار گرفته شود.
• یک حوله زیر مچ پا و زمین قرار بگیرد.
• با مچ پا به حوله فشار وارد شود تا زانوی پا صاف شود.
• بیمار باید سعی کند زانوی خود را صاف کند.
• بیمار باید 5 ثانیه در این حالت باقی بماند.
• این تمرین 10 مرتبه تکرار شود.
انقباض عضلات همسترینگ
بعد از جراحی آرتروسکوپی زانو، انجام این تمرین به خم شدن زانو کمک می‌کند. روش انجام این تمرین به شرح زیر است.
- بیمار در حالت دراز کش و پشت به زمین قرار بگیرد.
- زانو در حد 10 درجه خم شود.
- در این حالت، پاشنه پا به زمین فشار داده شود و 5 ثانیه در این حالت باقی بماند.
- 10 مرتبه این حرکت تکرار شود.
تمرین عضلات گلوتئال
این تمرین دارای حرکات ساده است و به افزایش حرکت جریان خون در پاها بعد از جراحی آرتروسکوپی زانو کمک می‌کند. برای انجام این حرکت به صورت عمل می‌شود.
- به پشت بر روی زمین دراز کشیده شود.
- زانوها با زاویه 10 تا 15 درجه خم شود.
- در این حالت، باسن‌ها در حالت فشرده به هم قرار بگیرد.
- بعد از 5 ثانیه، بدن به حالت اولیه برگردد.
- انجام این حرکت 10 مرتبه توصیه می‌شود.
بالا بردن پا به صورت صاف
بعد از عمل، انجام این حرکت به تقویت عضلات زانو و لگن کمک می‌کند. انجام این تمرین به صورت زیر است.
- بیمار بر روی زمین دراز بکشد.
- پای سالم خود را 90 درجه خم کند.
- پای جراحی شده را بدون خم شدن زانو تا فاصله 15 سانتی متر از کف زمین بلند کند.
- بیمار باید 5 ثانیه در این حالت بماند، سپس به حالت اولیه برگردد.
- این حرکت 10 بار تکرار شود.
انجام این تمرین در حالتی که بیمار به پهلو خوابیده، توصیه می‌شود. همچنین برای اثر بخشی بیشتر این حرکت، وصل کردن وزنه به مچ پا و ران پا توصیه می‌شود.
تغذیه بعد از جراحی آرتروسکوپی زانو
بعد از عمل آرتروسکوپی، داشتن تغذیه مناسب بسیار مهم است. بعد از جراحی آرتروسکوپی زانو، بهتر است از مصرف بیش از اندازه چربی و کربوهیدارت‌ها جلوگیری شود. زیرا باعث افزایش وزن بدن بعد از جراحی می‌شود. مواد غذایی حاوی امگا 3 مانند ماهی و یا قرص‌های حاوی امگا 3 به بازسازی هرچه زودتر زخم کمک می‌کند. مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم بعد از جراحی، به استحکام استخوان‌های اطراف زانو کمک می‌کند. قرص‌های مکمل کلسیم، لبنیات و شیر حاوی مقدار زیادی کلسیم است. به طور کلی، تغذیه مناسب بعد از عمل به معنای پرخوری و افزایش وزن نیست. بلکه با تغذیه مناسب می‌توان باعث بهبود هر چه زودتر زخم و بازگشت توان بدن شد. مواد غذایی که مصرف آن بعد از عمل توصیه می‌شود عبارت‌اند از:
آب
جراحی آرتروسکوپی زانو با بیهوشی همراه است. برای از بین رفتن اثر داروهای بیهوشی مصرف آب بسیار توصیه می‌شود. همچنین مصرف آب به کاهش احتمال یبوست کمک می‌کند.
آدامس
جوییدن آدامس بعد از عمل به تحرک دستگاه گوارشی کمک می‌کند. در نتیجه با جوییدن آدامس یبوست که عارضه‌ی رایج بعد از عمل است کاهش پیدا می‌کند.
خودداری از مصرف الکل
مصرف الکل بعد از عمل، تأثیرات بسیار بدی برای بدن دارد.
غذاهای غنی از آهن
مصرف هر گونه غذاهای آهن دار مانند گوشت و مرغ و بعضی از سبزی‌ها به بازسازی توان بدن کمک می‌کند.
آنتی اکسیدان
آنتی اکسیدان مورد نیاز بدن بعد از جراحی با مصرف میوه و سبزی‌ها تأمین می‌شود.
شروع فعالیت بعد از جراحی آرتروسکوپی زانو
زمان بهبودی بعد از عمل برای هر فردی متفاوت است. ولی در شرایط عادی بیمار بعد از 1 تا 3 هفته فعالیت‌های سبک خود را شروع می‌کند. برخی از بیماران تا چند روز بعد از عمل برای راه رفتن از عصا و یا واکر استفاده می‌کنند. استفاده از عصا حالت حمایتی از بیمار دارد؛ بنابراین بیمارانی که در هنگام پیاده روی تعادل ندارند و یا احساس درد می‌کنند، بهتر است از عصا استفاده کنند. زمان دقیق استفاده از این وسایل توسط پزشک تعیین می‌شود. بیمار می‌تواند بعد از 6 تا 8 هفته بعد از عمل، زندگی عادی داشته باشد.
بهتر است در خصوص زمان شروع رانندگی بعد از عمل با پزشک مشورت صورت بگیرد. ولی تا زمانی که برای تسکین درد از مسکن و داروهای خواب‌آور استفاده می‌شود، نباید رانندگی انجام بگیرد. معمولاً بعد از یک تا سه هفته بعد از جراحی آرتروسکوپی زانو زمان مناسب شروع رانندگی است. در صورت بروز علائم زیر بعد از جراحی آرتروسکوپی زانو، باید بیمار سریعاً به پزشک مراجعه شود.
- درد غیر قابل تحمل
- تورم و التهاب بیش از اندازه
- قرمزی در اطراف زانو
- تب غیر عادی
بحث و نتیجه گیری
در این مقاله به نکات مهم در خصوص مراقبت‌های بعد از جراحی آرتروسکوپی زانو پرداختیم. اما توجه به این نکته هم حائز اهمیت است که مهارت جراح میزان موفقیت عمل را به طور چشم‌گیری تحت تأثیر قرار می‌دهد. از این رو جراحی آرتروسکوپی زانو باید توسط جراح حاذق انجام شود. دکتر مصطفی شاهرضایی متخصص ارتوپد و جراح استخوان و مفاصل در تهران با استفاده از جدیدترین روش‌های جراحی آرتروسکوپی زانو را برای بیماران انجام می‌دهد. پیگیری وضعیت بیمار بعد از جراحی توسط ایشان نقش مهمی در بهبود شرایط بیمار بعد از جراحی دارد. برای معاینه شدن و گرفتن نوبت می‌توانید به صورت حضوری به مطب مراجعه کنید.
بسیارعالی
سلام وقت بخیر
سپاس از شما